Bericht Honig Breethuis | 12 november 2017

Beste lezer,

In dit e-bericht attenderen wij u graag op de expositie over het vooraanstaande Zaandijkse witpapierbedrijf J. Kool & Comp. die op 18 november a.s. in ons museum van start gaat. Ten tweede een praktisch nieuwtje: de begane grond van het Honig Breethuis is geheel voorzien van nieuwe vloerbedekking. Als laatste een verslag van de Zaanse Geschiedenis Quiz, waarbij het Team Honig Breethuis tweede werd.

Graag tot ziens in het Honig Breethuis 

PS Heeft u kaarten besteld voor een van onze activiteiten en een bevestiging ontvangen, dan is nogmaals bestellen niet nodig.

Expositie: De Zaandijker
papierfabrikeurs J. Kool & Comp.

Expositie over vooraanstaande Zaandijkse papierproducent

In het Honig Breethuis is van 18 november 2017 t/m 18 februari 2018 een kleine expositie te zien over de Zaandijker witpapierfabrikant Jan Aggesz. Kool en zijn opvolger en neef Jan Jacobsz. Kool, bekend onder de firmanaam J. Kool & Comp. Zij behoorden met andere Zaanse papierfabrikanten zoals Honig, Breet en Van der Ley, tot de vooraanstaande vervaardigers van witpapier.

Jan Aggesz. Kool (1742-1816) introduceerde het velijnpapier in de Zaanstreek en verwierf meerdere onderscheidingen. Willem Kist (1758-1841) geeft in zijn publicatie Karakterschetsen, Zeden en Gewoonten van Nederlandse Mannen en Vrouwen in 1816 een lovend rapport over de firma J. Kool & Comp.

Pruisische en Beierse hofarchitecten, zoals K.F. Schinkel en Friedrich von Gärtner werkten graag op Zaans papier van de firma’s Kool en Honig. Het papier van Kool werd ook gebruikt voor Pruisische en Russische obligaties, evenals voor de eerste Nederlandse bankbiljetten, geleverd op 2 september 1814. Tot de prestigieuze opdrachten behoorde ook de levering van papier ten behoeve van bijvoorbeeld de prent Vrede (1802) voor de ‘Raad van Binnenlandsche Zaaken der Bataafsche Republiek’ en een gravure naar het Panorama van Waterloo (1816).  

Na diens dood in 1816 werd Jan Aggesz. Kool opgevolgd door zijn neef, Jan Jacobsz. Kool (1776-1837), de zoon van zijn broer. Jan Jacobsz. Kool en zijn collega Jacob Cornelisz. Breet waren gehuwd met de zussen Neeltje en Grietje de Jager. Pastelportretten van de gezinnen Kool en Breet, vervaardigd door Wijnand Esser in november 1817, zijn te zien in het Honig Breethuis. In hetzelfde jaar richtte Kool in Zaandam de vrijmetselaarsloge Anna Paulowna op.

De expositie is samengesteld door Pier van Leeuwen, bestuurslid collectiezaken en bestaat uit bruiklenen van het Gemeentearchief Zaanstad, het Zaans Museum en de Stichting Archief Honig(h).

De tentoonstelling is te bezichtigen tijdens openingstijden van het museum.

In ons volgende e-bericht aandacht voor portrettist Wijnand Esser die tweehonderd jaar geleden de pastelportretten van verschillende Zaandijkse families tekende.

Afbeeldingen: Pastelportret van Jan Jacobsz. Kool getekend door Wijnand Esser in november 1817. (ZHM-01281). Bovenaan: geaquarelleerde pentekening van De Zwarte Bonsem omstreeks 1800, de witpapiermolen van J. Kool & Comp. (Zaanlandia Illustrata 876) [GAZ 12.0046]

Nieuwe vloerbedekking voor huize Breet

Eigentijdse variant van historische vloerbedekking

De afgelopen maand stond in het teken van een grootscheepse vloerbedekkingswissel. Alle vertrekken op de begane grond van het interieur zijn onder handen genomen. De gangen waren sinds meerdere decennia bekleed met linoleum, de woonvertrekken met biezen matten. Er is gekozen voor een eigentijdse variant van de historische vloerbedekking. Daarbij moest het resultaat niet alleen passen in de ambiance, maar bovendien praktisch zijn voor het gebruik als museum. Zo zijn de gangen allemaal bekleed met linooleum in een grijstint. Hier waren de planken vloeren oorspronkelijk geschilderd en in het looppad bedekt met een lopertje of zeiltje. Ook de vloeren van de Woonkeuken, Tuinkamer en Zaankamer bestonden oorspronkelijk uit beschilderde planken, naar alle waarschijnlijkheid hier en daar bedekt door een losse pers of lopers.

Marmerschildering - De vloerdelen kennen een behoorlijke breedte. Zo meten de breedste planken in de gangen en de Gaanderij zo’n 25 cm. Die in de Tuinkamer halen de 26 cm en in de Zaankamer zelfs 31 cm. De Zaankamer kreeg begin jaren vijftig een veelkleurige marmerschildering met rozetten naar ontwerp van conservator Gerrit-Jan Honig. Thans is ervoor gekozen de schildering aan het zicht te onttrekken door een kamerbrede vloerbedekking van zeegras. Dit vochtwerende natuurproduct oogt niet alleen ambachtelijk, maar vormt ook een passende en praktische tegenhanger van de ‘Spaansche matten’, zoals die eerdaags in menig Zaans interieur werden aangetroffen.

Gaanderij - Bij het verwijderen van het linoleum in de Gaanderij stuitten de vloerenleggers op een laag ‘egaliet’. Dit cementproduct was aangebracht om de vloerdelen te egaliseren, die klaarblijkelijk in vroeger tijden aan de buitenlucht blootgesteld zijn geweest. Omdat in de wand tussen de Gaanderij en de Zaankamer oorspronkelijk een raampartij zat, die vanaf 1830 schuilgaat achter de behangselschilderingen, was al eerder geopperd, dat de Gaanderij oorspronkelijk een ‘overluiving’ of open veranda vormde.

Dambord - Wellicht zullen bezoekers nog het meest verrast worden door het dambordmotief dat bij de nieuwe stoffering van het pand is aangebracht in de Woonkeuken. Dit is geïnspireerd op de beschilderde vloeren, zoals die onder meer aan het licht zijn gekomen op Lagedijk 14, het kleine pandje tegenover restaurant De Smuiger, dat ooit toebehoorde aan de broers Cornelis en Arent Breet. Hier waren de vloerdelen in blokken afwisselend rood en wit geschilderd om te refereren aan de plavuizen en marmervloeren uit de 17e- en vroeg-18e-eeuwse Hollandse interieurs, zoals we die kennen van de schilderijen van Pieter de Hoogh. In de huidige inrichting is gekozen voor linoleum in bruin- en beigetinten, die de bestaande kleurstelling versterken. Vanaf nu opent het Honig Breethuis haar deuren met een compleet vernieuwde vloerbedekking als eigentijdse tegenhanger van de oude schildering, zeiltjes, lopertjes en matten.

Klik voor openingstijden.

Afbeelding: Het dambordpatroon wordt gelegd in de Woonkeuken. Foto Jan Jonker.

Zaanse Geschiedenis Quiz:
Honig Breethuis Team tweede

Team Honig Breethuis onverwacht tweede na shoot-out

Dinsdagavond 31 oktober jl. werd in de Forbo Flooringzaal van het Zaantheater in Zaandam voor de tweede maal de Zaanse Geschiedenis Quiz gehouden. De presentatie was ook nu in handen van Merel Kan, gemeentearchivaris Frans Hoving jureerde. In totaal achttien teams namen het tegen elkaar op om hun kennis van de Zaanse geschiedenis te testen. Ook het Honig Breethuis was vertegenwoordigd met een team onder leiding van captain Harm Jan Egbers. Verder namen deel Pier van Leeuwen, Hanneke Postmus, George Slieker en Ron Sman. Wethouder Rita Visscher-Noordzij opende, gekleed in Zaanse kostuum met kaper, de avond. Daarna nam Merel Kan het stokje over. Hoewel Rita Visscher de eerste vraag zou stellen, moest zij verstek laten gaan in verband met een raadsvergadering.

De vragen waren verdeeld in een aantal blokken volgens het meerkeuzesysteem, de beeldvragen moesten worden beantwoord aan de hand van een boekje met foto's en bijbehorende vragen. En zoals vaker bleken ook nu de vragen soms verrassende antwoorden op te leveren, waarbij ieders kennis weer werd bijgespijkerd. Na de pauze kwamen de twee laatste vragenrondes aan bod. Terwijl daarna de antwoorden van alle teams werden beoordeeld, droegen stadsdichters Ellis van Atten en Jeroen van Leeuwen voor uit eigen werk. Na een korte bespreking van een vraag waarover onduidelijkheid bestond, werd het tijd voor de uitslag.

De winnaars van vorig jaar, De Jonge Honden (voorheen De Vliegende Reporters), deden het dit jaar minder goed. Winnaar werd het team Rosa, met onder anderen Bart Nieuwenhuijs. Er was een gedeelde derde plaats van de Zaanse Molenaars en het team Honig Breethuis. Dankzij een shoot-out met een vraag over de datum van Stiers Wreedheid werd het team Honig Breethuis enigszins tot hun eigen verbazing tweede. Hoewel de datum niet correct werd gegeven wist het team het juiste jaartal te noemen. Volgend jaar zullen ze dus de eer weer moeten verdedigen. D

ankzij het Zaantheater, het Gemeentearchief (garderobe en pauzedrankjes) en de Vereniging Zaans Erfgoed was dit een zeer geslaagde en plezierige avond.

Afbeelding: Stiers Wreedheid, olieverf op doek, vervaardigd door Tetroe in 1647 (ZOV-01248-Zaans Museum). De ramp die de familie Egh trof, vond plaats op 29 augustus 1647.