Zaandijk rond 1905 belicht door een beroepsfotograaf
- Expositie in het Honig Breethuis 17 mei tot 3 november 2024
- Te bezichtigen vrijdag t/m zondag van 13.00 tot 16.00 uur
De komende maanden toont het Honig Breethuis een reeks foto’s van de kapitale woonhuizen aan de Lagedijk in Zaandijk toen er nog wegsloot liep tussen de huizenrijen aan weerszijden. De foto’s zijn in ca. 1905 gemaakt door een fotograaf van de Amsterdamse vestiging van ‘het zo gunstig bekende photografisch atelier’ H. Sanders & Co uit Groningen.
De in de Zaanstreek minder bekende fotograaf Heiman Benjamin Sanders (1835-1901) was een telg uit een familie van fotografen. Sinds het midden van de negentiende eeuw hielden verschillende generaties Sanders zich beroepsmatig bezig met fotografie. Zij waren werkzaam als portretfotograaf of reisden rond in de omtrek om boeren, middenstanders, ambachtslieden, gewone burgers en hun winkels, woningen, beroepen en bezigheden te vereeuwigen.
Deze Joodse familie was van oorsprong afkomstig uit de provincie Groningen; nazaten vestigden zich als fotograaf in de stad Groningen en plaatsen zoals Meppel, Coevorden, Utrecht en Amsterdam. Met zijn schoonzoon Abraham de Levie (1860-1927) bestierde Heiman Benjamin Sanders onder meer een filiaal aan de Nieuwendijk in de hoofdstad onder de naam H. Sanders & Co Amsterdam.
Op de tentoonstelling zijn 35 foto’s te zien van de Zaandijkse Lagedijk en een aantal portret- en schoolfoto’s. De foto’s van Zaandijk zijn gemaakt in het eerste decennium van de twintigste eeuw. Gezien het overlijdensjaar van Sanders moet De Levie de vervaardiger zijn geweest.
Hoe beroepsfotografen toentertijd te werk gingen is onbekend, maar het is aannemelijk dat zij er op goed geluk op uit trokken om mensen te vinden die geïnteresseerd waren in een foto van hun woning, winkel of bedrijf. De foto’s van de panden aan de Lagedijk zijn waarschijnlijk in opdracht gemaakt van de welgestelde eigenaren van wie de voorouders hier vanaf de zeventiende eeuw hun schitterende woonhuizen aan de dijk lieten ‘zetten’.
De Lagedijk-reeks van H. Sanders & Co maakt deel uit van de Zaanlandsche Oudheidkundige Verzameling (ZOV). Stichter van deze verzameling was Jacob Honig Jansz. Jr. (1816-1870), groot liefhebber van de streekhistorie en nazaat van een Zaandijkse papierfabrikant, de bouwer van het huidige Honig Breethuis.
De foto’s van schoolklassen uit Zaandam en Koog aan de Zaan zijn van het Gemeentearchief Zaanstad. Het fotoatelier van H. Sanders & Co Amsterdam was gespecialiseerd in het maken van dergelijke groepsportretten. De portretfoto’s zijn in bezit van een particulier.
Bij de foto: Lagedijk 12 in Zaandijk gefotografeerd door H. Sanders & Co omstreeks 1905. Het pand was toen eigendom van beurtschipper Reijer Bets. De kinderen poseren trots met hun – hoe nieuwerwets! – fietsen voor het huis. Gemeentearchief Zaanstad 21_04082 collectie ZOV |
