Onderzoek naar tekenpapier Rembrandt
Op 18 en 29 september ontving ons museum twee internationale gezelschappen van papieronderzoekers. Op 18 september bezochten acht papierspecialisten vanuit de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en het Rijksmuseum en twee papiermakers uit Frankrijk en Duitsland ons museum. De presentatie over het papierbedrijf C. & J. Honig Breet stond hierbij centraal.
Het gezelschap bestudeert het papier waarop Rembrandt in de 17e eeuw zijn tekeningen heeft gemaakt. Daags ervoor nam men een aantal originele tekeningen van de 17e-eeuwse meester onder de loep. In een aantal tekeningen blijken kleine roestplekken voor te komen, verontreinigingen voortvloeiend uit het fabricageproces. Rembrandt werkte naar alle waarschijnlijk op Frans en Zwitsers papier.
In de Zaanstreek werd destijds nog geen witpapier van goede kwaliteit gefabriceerd. Toch voltrok zich tijdens Rembrandts leven de technologische ontwikkeling die zou leiden tot de succesvolle toepassing van de maalbak of ‘Hollander’. Henk Voorn, grondlegger van de papiergeschiedenis, concludeerde in 1960 dat de toegenomen productie van de Zaanse papiermolens rond 1630 moet wijzen op de eerste experimentele fase in dit proces. In het algemeen wordt introductie van de Hollander rond 1674 geplaatst toen de ijzeren ‘schenen’ (messen), die de papierpulp mechanisch aan stukken scheuren, werden vervangen door koperen messen.
Aanwezig bij het bezoek waren Gangolf Ulbricht, papiermaker uit Berlijn, en Jacques Brejoux, papiermaker en eigenaar van de Moulin du Verger in het Franse Angouleme, en Nadine Dumain, boekbinder en -conservator verbonden aan dezelfde molen. Vanuit het Rijksmuseum namen deel Rob Erdmann (Senior Scientist) en Leila Sauvage (Paper Conservator and Conservation Scientist). Vanuit de RCE waren aanwezig Birgit Reissland en Frank Ligterink (Researchers). Helaas kon ons bestuurslid Floor Meijboom, in het dagelijks leven werkzaam als papierrestaurator, niet bij het bezoek aanwezig zijn. Evenals groep UVA-studenten op 29 september, werd het gezelschap rondgeleid door onze bestuursadviseur Pier van Leeuwen.
Hij werd terzijde gestaan door Henk Porck, oud-conservator van de papiercollectie van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en, evenals Van Leeuwen, bestuurslid van de Stichting Papiergeschiedenis Nederland. Porck berichtte na afloop: ‘Gisteren was een groot succes. Het komt niet vaak voor dat je een zo bevlogen ‘rondleider’ meemaakt. Jouw enthousiasme werkt aanstekelijk en maakte het bezoek aan het Honig Breethuis niet alleen erg nuttig, maar ook stimulerend om nog meer te weten te komen. Bedankt voor je inzet.’
Dinsdag 29 september was het de beurt een aan internationale groep studenten van de Opleiding Restauratoren van de Universiteit van Amsterdam onder leiding van Birgit Reissland. Zij liet Van Leeuwen na afloop weten: ‘Namens de studenten van het Master 1 Programma van de UvA wil ik je van harte danken voor de leerrijke tour door het Honig Breethuis. Dankzij jouw rondleiding konden ze al in hun allereerste studiemaand kennismaken met de geschiedenis van een van de meest belangrijke papiermakersfamilies in Nederland.’